BÀI TRUYỀN THÔNG
Một số tác động của đói nghèo ảnh hưởng đến vấn đề xã hội ở nước ta trong giai đoạn hiện nay

Kính thưa quý vị!

Phong trào thi đua: “Cả nước chung tay vì người nghèo - Không để ai bị bỏ lại phía sau” do Thủ tướng Chính phủ phát động được triển khai sâu rộng.

Tuy nhiên, tuỳ thuộc vào điều kiện của từng gia đình, thì việc thoát nghèo bền vững đang còn gặp nhiều khó khăn. Vậy nghèo có ảnh hưởng gì đến vấn đề xã hội hiện nay.

1.Đối với an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội

Đói nghèo ngày nay trở thành vấn đề về kinh tế - xã hội, nó vừa là lực cản vừa là sự thách thức trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội, nâng caođời sốngNhân dân. Đói nghèo tác động vào các quan hệ xã hội, nhất là các tầng lớp khó khăn đang trong tình trạng nghèo khổ. Đói nghèo cũng là nguyên nhân cơ bản dẫn đến phát sinh các tệ nạn xã hộinhư: cờ bạc, trộm cắp,... gây hậu quả và tác động tiêu cực đến an ninh trật tự, an toàn xã hội. Đói nghèo thường đi đôi với thất học, mù chữ, thiếu hiểu biết, không có điều kiên để tiếp thu văn minh, sự tiến bộ của khoa học - công nghệ, từ đó dễ bị kẻ xấu, bọn phản động lôi kéo, mua chuộc, dụ dỗ gây mất an ninh và ổn định chính trị.

Trong thực tiễn những năm qua, ở nhiều địa phương trong cả nước xuất phát từ hậu quả đói nghèo, thiếu hiểu biết, bị kẻ xấu lợi dụng, lôi kéo đã dẫn đến một số đồng bào các dân tộc thiểu số ở vùng sâu, vùng xa, vùng cao có những phản ứng tiêu cực với các chính quyền địa phương và trở thành vấn đề chính trị phức tạp. Do đó, giải quyết vấn đề đói nghèo không chỉ xuất phát từ yêu cầu về kinh tế - xã hội mà còn là từ yêu cầu chính trị.

2. Đối với chất lượng cuộc sống và môi trường sống

Nghèo đói sẽ làm cho chất lượng cuộc sống của con người không đảm bảo. Những người nghèo trong các bữa ăn thường không đảm bảo năng lượng, dẫn đến thiếu chất dinh dưỡng và suy dinh dưỡng. Trong hoàn cảnh nghèo đói thì người nghèo, hộ nghèo, luôn phải vật lộn với cuộc sống để mưu sinh, biểu hiện rất rõ là trong bữa ăn. Thông thường 3/4 hoặc 4/5 thu nhập của họ có được chi cho lương thực, thực phẩm, những bữa ăn của họ rất đơn điệu, chủ yếu là ngũ cốc, sắn khoai, rau mắm. Nếu như trong bữa ăn của họ có được một ít thịt, cá thì được xem là thực phẩm cao cấp nhưng rất ít khi họ có được. Với điều kiện ăn uống như vậy, đa số người nghèo đều bị thiếu dinh dưỡng, năng lượng, sức lực bị suy kiệt, kết quả lao động giảm sút, khả năng chống bệnh tật kém, sự phát triển về thể lực, trí lực, nhất là trẻ em bị suy giảm, thiếu những điều kiện cơ bản trong học tập.

Ngoài việc lo ăn, người nghèo ít có điều kiện vươn lên để đạt được những yêu cầu khác, đặc biệt là nhu cầu hưởng thụ văn hoá tinh thần, hoặc những nhu cầu này bị cắt giảm tới mức tối đa hoặc hầu như không có.

Người nghèo, hộ nghèo thường tận dụng tất cả những gì mà họ có thể khai thác được để phục vụ cho các nhu cầu của cuộc sống, hậu quả là vì những nhu cầu trước mắt, họ thường phá hủy, hủy hoại luôn nguồn sống của họ trong tương lai. Họ có thể giết các động vật quý hiếm, vét cạn tôm cá ở sông suối, ao hồ, phá, đốt, nương rẫy, làm cho đất cạn màu, khô kiệt, hủy hoại trực tiếp môi trường sống. Khi các nguồn thu này hết đi, thì họ mới bắt đầu chú ý đến các biện pháp sản xuất, tăng vụ, di cư vào các vùng đô thị để kiếm sống, làm tăng thêm đội quân thất nghiệp, gây sức ép môi trường cho các đô thị và thường làm gia tăng các tệ nạn xã hội.

3. Đối với bình đẳng xã hội

Trong điều kiện phát triển kinh tế thị trường hiện nay, sự phát triển về kinh tế tất yếu dẫn đến phân hóa về thu nhập, mức sống, phân tầng xã hội, phân hóa giàu nghèo. Phân hóa giàu nghèo là biểu hiện rất rõ của bất bình đẳng xã hội.Chính phân hóa giàu nghèo đã chia thế giới thành các nước giàu, nước nghèo và ngay trong mỗi quốc gia, mỗi vùng,... cũng chia thành ngườigiàu,người nghèo.

Nếu căn cứ vào 05 mức giàu nghèo khác nhau, nghĩa là theo thu nhập và phân chia thế giới ra 05 nhóm bằng nhau, mỗi nhóm chiếm 20% dân số thế giới. Mỗi nhóm dân số tương ứng với một mức độ chiếm hữu của cải vật chất và trình độ phát triển nhất định. Nếu coi toàn bộ thế giới theo từng chỉ tiêu là 100% thì 20% dân số giàu nhất thế giới chiếm dụng 87,5% GNP (tổng sản phẩm quốc dân); 84,2% thương mại thế giới; 85% tích lũy; 85% đầu tư; trong khi đó, 20% dân số thế giới chỉ chiếm các chỉ tiêu tương ứng:1,4%; 0,9%; 0,7% và 0,9%. Và tương tự, nếu năm 1960 của cải bình quân dầu người của các nước giàu cao gấp 20 lần ở nhóm các nước nghèo, thì năm 1980 con số đó đã lên đến 46 lần, năm 1990 là 60 lần, đến thế kỷ XX là 70 lần. Trong khi dân số thế giới đã vượt quá 6 tỷ người, thì bước qua thiên niên kỷ mới, bên cạnh những tiến bộ vượt bậc về khoa học, vẫn còn 2/3 dân số thế giới phải sống trong cảnh nghèo nàn và lạc hậu.

Như vậy, xét trên phạm vi toàn thế giới, các nước nghèo bao giờ cũng gánh chịu những bất công: trình độ khoa học, công nghệ thường lạc hậu, người dân phải lao động nặng nhọc trong điều kiện độc hại, phải sống thiếu thốn trong môi trường kém chất lượng; mặt khác, phần lớn các quốc gia nghèo thường là con nợ lớn của các nước giàu, thường không có vị thế cao trên trường quốc tế, đa số các nước nghèo chịu sự chi phối về nhiều mặt bởi các quốc gia giàu có. Ở Việt Nam hiện nay sự phân hóa giàu nghèo có xu hướng ngày càng dãn ra giữa các vùng, giữa nông thôn và thành thị, giữa các tầng lớp dân cư, dẫn tới sự cách biệt ngày càng xa trong đời sống giữa người giàu và người nghèo. Đáng lưu ý hơn là: “Đời sống của các bộ phận nhân dân nhất là vùng căn cứ cách mạng và kháng chiến cũ, vùng đồng bào dân tộc còn quá khó khăn. Chất lượng đào tạo y tế nhiều nơi còn rất thấp; người nghèo không đủ tiền để chữa bệnh và cho con em đi học”

4. Đối với sự phát triển của xã hội, quốc gia, dân tộc

Người nghèo, hộ nghèo ít có điều kiện mở rộng sản xuất, kinh doanh để làm giàu do thiếu vốn, thiếu kiến thức, thiếu thông tin. Con em của người nghèo, hộ nghèo, thường ít có điều kiện học tập ở trình độ cao, do đó ít có cơ hội để kiếm được việc làm có thu nhậpcao, ít có cơ hội thăng tiến trong xã hội.

Đối với các quốc gia, dân tộc - nghèo đói thường đi với nợ nần chồng chất. Việc đầu tư phát triển kinh tế-xã hội thường gặp nhiều trở ngại do: thiếu vốn đầu tư, trình độ lao động thấp, khoa học công nghệ lạc hậu... mặt khác, do kết cấu hạ tầng chưa đảm bảo, an ninh chính trị thiếu ổn định, hệ thống luật pháp chưa hoàn thiện, nên việc thu hút đầu tư nước ngoài đối với các nước nghèo còn gặp nhiều khó khăn. Bởi vậy, các nước nghèo có tốc độ tăng trưởng kinh tế thấp, chất lượng hàng hóa kém, khả năng cạnh tranh trên trường quốc tế không cao. Các nước nghèo trở thành thị trường lao động, nguyên vật liệu với giá rẻ mạt, là thị trường tiêu thụ hàng hóa, thậm chí nếu không có tầm nhìn chiến lược, các nước nghèo rất dễ trở thành bãi rác công nghiệp đối với các nước giàu. Vì thế các nước nghèo lại càng nghèo và tụt hậu xa hơn so với các nước giàu và phát triển.

Như vậy, đói nghèo là hiện tượng kinh tế tác động và ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống mỗi người dân; đói nghèo tác động đến môi trường sống, làm gia tăng bất bình đẳngxã hội; đồng thời là nhân tố gây trở ngại sự phát triển của mỗi quốc gia, dân tộc. Vì vậy, giải quyết vấn đề giảm nghèo bền vững đang trở thành vấn đề ưu tiên của nhiều quốc gia, nhiều tổ chức thế giới trong đó có Việt Nam.